ABANYALA BA KAKAMEGA: Authentic Similes among Abanyala.
Similes are part and parcel of speech by the Abanyala ba Kakamega. They are so important that children have to learn them as part of children games called engacho (jokes). At times, similes are common as part of verbal scolding or verbal-game of scolding. The following are some of the major examples:
- Okhuangua churuchuru nga ekata.
- Okhuba nende amakesi mangi nga namususuni.
Namususuni - Okhuba nende amalasire mabi nga esusi.
- Okhuba nende embalikha nga mwalikhwang'ene.
- Okhuba nende esileka nga okutiatiasi
- Okhuba nende esinani nga embungamasi.
- Okhuba nende esinani nga oluchwasi.
- Okhuba nende esiniakirisi nga walunabe.
- Okhuba nende oluseresi nga akhatwaywa.
- Okhuba nende oluseresi nga esimbikhira
- Okhuba nende omwoyo mulahi nga amachi.
- Okhuba omuchi nga ekongolio. To be cowardly like a milipede
- Okhuba omuchwanda nga akhamuna. To be cunning like a squirrel.
- Okhuba omunyerere nga engira- to be thin like a path.
- Okhuba omwerere nga mukhuchwi khwa embwa. Empty like the inside of a dog's ears.
- Okhuba owa eng'oni nga omweha.
- Okhuba owa esisa nga Omubukusu.
- Okhuba owa olukoosi nga walaka.
- Okhuba omwangu khu kirimiti nga amachi kooka amapwoni.
- Okhuba sichula nga ekhere.
- Okhuba suubi nga eng'ani.
- Okhuba suubi nga iwichire eyiye. To be assured like one who has skinned his own animal.
- Okhuba wusa hawulafu nga okwa embusi.
- Okhubambaliya ameno nga amatumwa ka enyiru (namba nane)
- Okhubambukha amolu nga omukuba.
- Okhubengua nga enjukhi.
- Okhubengua nga embeba yayakho omikhira.
- Okhubengua nga oyu bakhupire embwi.
- Okhubesema nga amalasire. To be red like blood.
- Okhubesema emoni nga echaria.
- Okhubesemerera emoni nga omunyu kwa emicho.
- Okhubeyera nga eyenya okhucheera
- Okhubichana nga embwa nende ekondi.
- Okhuchabaala nga olwoba.
- Okhuchabiriswa nga embichi mu sipwoni.
- Okhuchakachala nga embulu.
- Okhuchakachala nga omufulu.
- Okhuchalaala nga amachi. To be tasteless like water.
- Okhuchalukha nga omwana owanunukha.
- Okhuchalukhayo nga owasenayo omutocho.
- Okhucheka amachwi nga embeba. To be keen eared like a rat.
- Okhucheresekha nga esiswi sia namuningie.
- Okhuchichikana nga omukhasi.
- Okhuchisiania nga ekhere nende enjukha.
- Okhuchonjobia amabeka singa endikalikani.
- Okhuchulakho wusa perekete nga omubeki wa efwiri.
- Okhuchumachuma abasio nga omwiwo.
- Okhuchunchuna nga epilipili. To be bitter like pepper.
- Okhuchundubala nga ekhere khu makawuli.
- Okhuchundubala nga embwa khu sichikhi.
- Okhuchunula emoni nga enenga. To gaze unblinkingly like a frog.
- Okhufuliera nga omulambo. To grow pale like a corpse.
- Okhufuka owungi nga abawuyia. To cook a lot of ugali as if you are migrating.
- Okhufuka wutiiti nga owa omusango.
- Okhufuura nga ekhere khu makauli.
- Okhufwa ni owuleye nga ekondi.
- Okhufwerafwera nga enyende mu lwoba.
- Okhufwanana nga amawuyu ka engokho.
- Okhufwira endia nga esi mu konjo.
- Okhufwira endia nga ewuko.
- Okhuhofula nga wambundo.
- Okhulangula nga ochula musiroba.
- Okhulungulira nga eng'ombe yichia mu sirongo.
- Okhukalikania nga engira ya khulwanda.
- Okhukemula nga ekondi emiku.
- Okhukumukha na okubwoni kusambe.
- Okhukhacha nga engosia.
- Okhukhalaala nga esafu lia omuseeno.
- Okhukhandiaba nga enguke.
- Okhukhenerekha nga omusiembe.
- Okhukhenya nga owiwula amabasa.
- Okhukhola amakhaya nga aka Songa ni Wanami.
- Okhukhola ekia wusa nga olilira mu liisi.
- Okhukhola ekia wusa nga omwenyeresa mu sirima.
- Okhukhola esisa nga owakhamala okhulusa.
- Okhukholera halala nga amake.
- Okhukhomera enda nga esiteera.
- Okhukhomera nga esibili limenya musisiina.
- Okhukhula khangu nga etooto. Growing fast like amaranthus.
- Okhukhuniakhunia nga olumia olukumba.
- Okhukhupa amakhemo nga okhama eyabene.
- Okhukhupa esikhupo nga okhupa endiasi. To receive thorough beating like an ape.
- Okhukhupa esikhupo nga okhupa eng'oma.
- Okhukhupa esikhupo nga okhupa enjukha.
- Okhukocha nga owakeniya emakombe.
- Okhukoonga nga omweya.
- Okhukutwala nga amasingo khu lwanda.
- Okhukutwala nga ekhutu.
- Okhukutwala nga esibika.
- Okhukutwala nga esikeke.
- Okhukutwala nga esikhongo.
- Okhulaala nga owuloolo.
- Okhukwa hasi makesi nga owa esikufu.
- Okhulaambala nga ekhutu mu wooba.
- Okhulabirira nga echemwa elabe. To ge yellow like ripe banana.
- Okhulakasana nga omunati wa ebusi. Talkative like a cat seller.
- Okhulalukha nga esisuche. Mad like a wild dog.
- Okhulambaala nga omulaambo.
- Okhulanda nga enderema.
- Okhulambaala nga esiriyi mu wusie.
- Okhuleha esilefu nga ekhole.
- Okhuleha amateche nga mwaka.
- Okhuleha emiluku nga owang'i
- Okhuleha engoro nga namulobi.
- Okhuleha nga omukulo.
- Okhuleha ekosi nga namunakha.
- Okhuleha ekosi nga ekhooli.
- Okhuleha omunwa nga namususuni.
- Okhulembukha omunwa nga owemung'ire amanda
- Okhulembukha omunwa nga ewuli.
- Okhulerenga nga namunyu. To be footloose like a hyena.
- Okhulia ne wekaana nga engokho.
- Okhulia sitiiti nga omukeni.
- Okhulia siwotia nga omwami.
- Okhuliukha nga eng'u.
- Okhuliukha nga namunyu. Glutton like a hyena.
- Okhulondana babiri nga eswa ya olwisi.
- Okhulula nga enjukha.
- Okhulukhuma nga obisia efula.
- Okhulung'uma nga okhupa omulusi.
- Okhulung'uma nga osyula echemwa.
- Okhulung'uma nga owoka omulambo.
- Okhumaliha nga amanda. To be black like charcoal.
- Okhumaliha nga efutubiri.
- Okhumaliha nga embiro.
- Okhumaliha (dirty) nga esieyo.
- Okhumaliha nga esisi.
- Okhumaliha nga omusululu.
- Okhumaliha nga omulambo. To be black like a corpse.
- Okhumaliha nga esisiko sya nabaaba. To be black like the devil's shadow.
- Okhumanyikhana nga owusuma. To be famous like ugali.
- Okhumeka esichole nga Omumisoho.
- Okhumeka owungi nga ochia okhulasa enchu.
- Okhumeka owungi nga okawula.
- Okhumenakala nga akhasimba.
- Okhumenakala nga enjala.
- Okhumema nga olukembe. To be sharp like a circunciser's knife.
- Okhumitiukha nga esisieno. To miraculously disappear like a ghost.
- Okhumokera hasi nga esuna.
- Okhumokheera nga owiwuye ofwiye.
- Okhumokolamokola emoni nga osamula (onia) khu masang'angira.
- Okhumola nga esa.
- Okhumyula emoni nga ofwa endulume.
- Okhumwemwenda nga mukhobe.
- Okhung'aa munda nga elichichi.
- Okhung'ang'ala nga esi mukoonjio.
- Okhung'eng'erukhana nga esing'eng'e.
- Okhuniala mumoni singa esia chia etungu.
- Okhunula nga esindu. To be tasty like quail meat.
- Okhunula nga owukhi. To be sweet like honey.
- Okhunyerala nga olusia-nyama. To be thin like fishing line.
- Okhunyicha nga amachi ka efula. To be cold like rain water.
- Okhunyicha nga embeo. To be cold like cold wind
- Okhunyololokha nga enjukha.
- Okhuombokha nga ekhaniafu. To walk slowly like a chameleon.
- Okhuona nende okhukisa amangi nga esisuli.
- Okhupambulukha nga oloocha.
- Okhupukha nga esiwulukhu.
- Okhupukha nga eyika.
- Okhupwochokha nga erende.
- Okhusambakala nga yibakhamira mu syaayo.
- Okhusangala nga eke.
- Okhusangala nga omweha owalaho.
- Okhusangirira nga enjukhi.
- Okhusimana nga amawusi.
- Okhusimana nga amekhaliro.
- Okhusimana nga okhukulu nende engira.
- Okhusimana nga Mwambu ne Sela.
- Okhusiruala nga amekhaliro.
- Okhusirwala nga ekondi.
- Okhusatulukha efwiri nga esiswi sia eng'ang'aOkhuteng'a halala nga amayika
- Okhutima embiro nga esisieno.
- Okhutima embiro nga omulange.
- Okhutinya okhunyolekhakhana nga amalesi ka esiole.
- Okhutema singa amolu mu sibaakiro.
- Okhutandamira nga omumeesi.
- Okhutekerana nga omukhebi.
- Okhutofula nga namwidwidwi.
- Okhusimana nga amekhaliro.
- Okhuwubala nga ekia ewa Sudi.
- Okhuwubala singa embeba khu wusie.
- Okhuwulera nga amachi mu soongo.
- Okhuwulera nga owebeka mu khwaha.
- Okhuwulirisania nga owuduma nende omuchere.
- Okhuwukukha nga embumuli.
- Okhuyaala nga amake.
- Okhuyenya ameno nga engiri.
- Okhuyenya olwasa nga namukha khuswa.
- Okhuyindula emoni nga okhupa ebikumba.
- Okhuyindula emoni nga osamula (onia) mu lume.
- Okhuyingana nga erende.
- Okhuyingana nga owalia ekhanu.
- Okhuyiricha nga ebusi.
- Okhuyiyana nga yi embwa yakhomba mu sirenge
- Okhuyoba nga esi khu mala.
- Okhuyoba nga omukhebi.
- Okhuyoba nga yibakhengera amala.
- Okhuyokerana nga ekhole mulukoba.
- Okhuyokerana nga esoko.
- Okhuyukirisa nga ekhanga. To walk quickly like a quinea fowl.
- Okhuyungubala nga esi khu'masi.
- Okhwaha alehi nga eninga.
- Okhwamula olume nga akhasiimba.
- Okhwebaaya nga okhesa omukhwe.
- Okhwebaaya nga okhupa enjukha.
- Okhwebaaya nga onyoye masalao ni keeba.
- Okhwebenjia nga esikolakole.
- Okhwechangirisa nga embere.
- Okhwechangirisa nga etondo.
- Okhwechangirisa nga omuliuli.
- Okhweliralira nga tietie.
- Okhwesalamatia nga emosi yikusi.
- Okhwechulilisa nga embwa enjibi.
- Okhwefulukhania nga omusumba akekire.
- Okhwefwira nga embirambika.
- Okhwefwira amacheba maangi nga mkha Tomasi.
- Okhwekacha amakulu nga oluyingo. To have rickety legs like a bow.
- Okhwekhalirira (okhwefwira) nga okhama enani- to persevere like one milking an ogre.
- Okhwekhuna nga kukhu yekhuuna.
- Okhwekinga amabeka nga ekita.
- Okhwekota omukongo nga embwa enjibi.
- Okhwelakasana nga akhaseyi (akhasekeyi)
- Okhwelikobia nga mulimba.
- Okhwelikong'a nga owamala eliaka.
- Okhwelikong a nga namwesing'ong'i
- Okhweliralira nga omufubi.
- Okhweliralira nga omukhasi.
- Okhwelonda nga osamula (onia) khungira.
- Okhwakanirira nga amawuyu.
- Okhwemba nga ekhunjwe.
- Okhwemba nga mutoli.
- Okhwemwenyeresa nga ekhole.
- Okhwemolamola nga embwa enjiwo.
- Okhwenyolanyola nga omweha.
- Okhwesakulira nga engokho.
- Okhweteya nga omukhebi.
- Okhwibirira nga oyubaonia enjala.
- Okhwichandirakho nga esikuwa khu ng'ombe.
- Okhwikhupirisa mu kabicha nga embirambika.
- Okhwing'ulung'unya nga esuna.
- Okhwinukha makhono merere nga engokho.
- Okhwisokiasokia nga amayoyo.
- Okhweombia nga oli ewukhwe.
- Okhweombia nga oli Ewuyundo.
- Okhweona nga esikhokhochole.
- Okhwepyula nga epurupuru.
- Okhwepwakhirakho nga epusi khumbeba.
- Okhwewunamira nga engokho yilwala omuyaka.
- Okhwewunyirisa nga embwa enjibi.
- Okhwikala amachwi nga ekhuwe
- Okhwikala amachwi nga embulu.
- Okhwikala amachwi nga omulosi mukhasi.
- Okhwikala amachwi nga owalia owulingiri.
- Okhwikanyakanya nga enjukha.
- Okhwikucha nga eng'ombe yichula mu sikucha.
- Okhwilaha nga otimire yeng'ene. To praise yourself like one who has been running alone.
- Okhwuwula abana abangi ngaembeba. To give birth to many children like a rat.
- Okhwoma omuchwe nga ekina
Comments
Post a Comment